BIDAURRE ERROTAREN ALOKATZE-HITZARMENA

Bergarako Santa Marinako parrokian dago 1834ko uholdea noraino iritsi zen adierazten oroigarria

Ez dugu Bidaurre errotaren aztarnarik, 1834ko ekainaren 30ean izandako ikaragarrizko uholdeak suntsitu zuelako. Garai batean, hala ere, errekaren zokoan ikus zitezkeen bere ur saltoaren harriak. 
Gaur, berriz, errota hura egondako inguruan sortu zen Burubiko, baina beste erabilerako, ez zen errota izateko, baizik eta argindar-etxe bezala erabiltzeko. 1901ean eraiki omen zuen Rocaverdeko Markesak, garai hartan Bidaurre baserriko jabea ere bazenak.

  Bidaurre baserria eta "Juan Saez de `Vidaurreren´ sinadura, 1590ean Bidaurre errotaren jabea.

Une honetan Bidaurre errotaren alokatze-hitzarmena dakargu.

Dokumentua 1590eko urtarrilaren 15ekoa da. Alde batetik, errotaren jabea, Joan Saez de Bidaurre. Bestetik, errota bere gain hartuko zuten maizterrek, bi emakume, ama eta alaba, hurrenez hurren: Domenja de Arteaga eta Maria Saez de Abendaño.

•  “Yten, … me haveis de moler en el dicho molino todos los trigos y çeberas que en mi casa hibiere … sin quitarles la motura que se quita por la molienda”. Beraz, behartuta zeuden Bidaurreko gari guztiak errotan igotzeko eta horregatik ez kobratzeko (`motura´ errotariak zerga bezala kobratzen zuena zen; euskaraz `laka´ dena).

• Baina ez zen horretan geratu ordaindu beharrekoa: “Yten, … me haveis de dar en cada un año por los días de Navidad durante el dicho arrendamiento un capon bueno de maner que sea de dar y tomar”. Ikusten den bezala, aspalditik dator Gabonetan baserri eta errota jabeei kapoi baten bidez arrendamendua ere ordaintzeko.

• Urtero sagar-zaku bat (“costal de manzana”) abuztuan, eta bere jabetzan zeuden gaztainondoetatik ere gaztainak, nongoak eta “junto a la puente del dicho molino a la dicha mi cascade Bidaurre”. Are gehiago, intxaurrak ere bai: “el fruto del nogal que esta en las puertas deñ dicho molino”.
• Baina ze zen horretan bukatu, izan ere eskaini zien “un asno, el mayor de los que tengo en mi cassa … y os sirbais en acarrear trigos y çeberas al dicho molino durante el dicho arrendamiento, y después como dicho hes se quede para las dichas mesmas; y si muriere dichos mesmas seays obligados de traer otro asno sin mi parte”. Beraz, astoa ere bai gariak-eta garraiatzeko. Behin alokairua bukatuta, maizterrentzat izango zen astoa.
• Aldi berean, jabearen gain geratzen zen errotarrien nahiz gainontzekoen mantentze lanek sortzen zituzten urteroko gastuak (errotarriak, burdinak, ur kanalak, urtegia). Hauexek, zehatz-mehatz: “Adreçar en cada un año una vez durante el dicho arrendamiento los fierros de las ruedas y piedras del dicho molino y mas de hazer y edificar todas las nuevas obras que fueren menester hazer en el dicho molino y en sus ruedas y acequias, y presas sin parte de las dichas Domenja y Maria Saez”.